Zmysły pozwalają nam na odbierania bodźców zarówno zewnętrznych, jak i tych płynących z wnętrza naszego ciała.. Dzięki tym informacją jesteśmy w stanie funkcjonować oraz poznawać otaczający nas świat. To właśnie zmysły, jako pierwsze w postaci przekazywanych bodźców ostrzegają nas przed niebezpieczeństwem i to dzięki zmysłom odczuwamy również przyjemność.

Zmysły możemy podzielić na:

1. Zmysły zewnętrze (środowiskowe)

• Dotyk

• Zapach

• Smak

• Wzrok

• Słuch

2. Zmysły wewnętrzne (zlokalizowane wewnątrz ciała)

• Proprioceptywny (mięśnie, stawy)

• Przedsionkowy (ucho wewnętrzne)

• Interoceptywny (narządy wewnętrzne)

Pierwsze pięć zmysłów jest powszechnie znanym podziałem przez każdego z nas. Autorstwo tego podziału przypisywane jest Arystotelesowi. Ciekawe, że został on niezmienny aż do dnia dzisiejszego, a jedynie rozszerzony o nowe, odkrywane stopniowo zmysły.

 

DOTYK

Jest to tzw. Zmysł „pierwotny”, czyli taki, który rozwija się już od pierwszych miesięcy życia płodowego(np. ssanie kciuka). Ma on ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju człowieka i jest naszym podstawowym narzędziem do poznawania świata. To właśnie dotyk wyzwala większość odruchów noworodkowych, takich jak odruch ssania, czy chwytny).

Jak informacja dotykowa trafia do naszego ciała?

Trafia ona przez specjalne komórki sensoryczne zwane RECEPTORAMI. Receptory odpowiedzialne za czucie powierzchniowe znajdują się w skórze, na całej powierzchni naszego ciała. Różnią się one od siebie budową i funkcjami. Jedne reagują na dotyk, inne na łaskotanie, pociąganie, ucisk itp. Liczba receptorów jest inna w każdej części naszego ciała- najwięcej znajduje się ich na wargach, dłoniach i stopach. Poziom ich wrażliwości to indywidualna cecha organizmu.

ZAPACH

Receptory związane ze zmysłem węchu zlokalizowane są przede wszystkim w obrębie jamy nosowej. Gdy coś wąchamy , wrażenia zapachowe przedostają się bezpośrednio do bardzo starej części naszego mózgu- układu limbicznego. Inne zmysły muszą odbyć dłuższą drogę. Związane to jest z odgrywaniem przez zmysł powonienia bardzo ważnej roli w dawnych czasach. Dla naszych przodków był to zmysł ułatwiający przetrwanie. Obecnie wartość zapachu znacznie osłabła na rzecz wzroku i słuchu. Jest to jednak zmysł, który doskonale potrafi odtwarzać WSPOMNIENIA (np. zapach świątecznych pierniczków z dzieciństwa, czy zapach lasu podczas wakacji na Mazurach). Co ciekawe nasze gusta zapachowe wytwarzają się ok 6 roku i zostają z nami przez całe życie. Jest silnie związany ze zmysłem smaku.

SMAK

Zmysł smaku odbieramy poprzez receptory zlokalizowane na języku, podniebieniu, górnej części przełyku i wargach, a są to tzw. KUBKI SMAKOWE.  To właśnie tam powstają takie reakcje jak wydzielanie śliny, ruchy języka oraz połykanie, które są niezbędna do czynności jedzenia. Człowiek potrafi odróżnić pięć smaki: słodki, gorzki, słony i kwaśny, a od 2000 roku potwierdzono występowanie tzw. smaku umami, zwanego też mięsnym. Reszta to mieszaniny tych smaków.

 

WZROK

Za zmysł wzroku odpowiadają gałki oczne. To właśnie w nich zlokalizowane są receptory odbierające bodźce wzrokowe. Obecnie jest to dominujący zmysł u człowieka, gdyż umożliwia on identyfikowanie obrazu, przewidywanie tego co nas czeka i przygotowanie się na reakcję. Niesamowitą cechą zmysłu wzroku jest dostarczanie informacji zarówno o czasie, jak i przestrzeni. Bodźcem aktywizującym zmysł wzroku jest światło i zmiana jego natężenia. Zmysłu wzroku NIE NALEŻY mylić ze wzrokiem. Jest on jedynie elementem zmysłu.

W jaki sposób uczymy się tego co widzimy?

Poprzez RUCH! To właśnie on uczy nasze oczy tego, co widzimy. Kiedy poruszamy się i np. zmieniamy pozycję ciała- wzmacniamy umiejętności wzrokowe.

SŁUCH

Jest to podstawowa umiejętność odbierania dźwięków. Narząd słuchu rozwija się i dojrzewa jeszcze przed urodzeniem , więc z umiejętnością tą przychodzimy już na świat. Składa się z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. To właśnie w uchu wewnętrznym znajduje się tzw. „ślimak”, który odbiera fale akustyczne z otoczenia. Wpływ ucha na nasz rozwój jest niewyobrażalny! Ma bowiem ogromne znaczenie nie  tylko dla słyszenia, ale też koordynacji, równowagi, elastyczności, mówienia, poczucia własnej wartości i wielu innych umiejętności.

Kiedy wspominamy o zmysłach zazwyczaj bierzemy pod uwagę pięć powyższych, rzadko natomiast wypominamy zmysły wewnętrzne. Są one często zapomniane. Czasami nie jesteśmy świadomi ich występowania. Jednak są one wciąż aktywne w naszym organizmie i pełnią niezwykle istotne role!

 

PROPRIOCEPCJA

Najogólniej mówiąc jest to świadomość naszego ciała, czyli tzw. CZUCIE GŁĘBOKIE. Propriocepcja często nazywana jest także „zmysłem pozycji.” To właśnie ten zmysł informuje nas, gdzie znajdują się poszczególne części ciała w stosunku do siebie samych i otaczającego świata. Niesamowite jest to, że informacje te znamy nawet bez udziału wzroku. Odczuwamy więc np. czy mamy nogę uniesioną czy opuszczoną, wyprostowaną bądź zgiętą.

Jak to możliwe?

Mówią nam to receptory tego układu, które zlokalizowane są w mięśniach i stawach, ale też w więzadłach, ścięgnach i tkance łącznej. Pobudzane są głównie podczas ruchu, zwłaszcza z oporem lub rozciąganiem. Głównym zadaniem propriocepcji jest więc zwiększenie świadomości ciała oraz wspomaganie kontroli i planowania motorycznego.

 

PRZEDSIONEK

 

Układ przedsionkowy (westybularny) nazywany jest często zmysłem równowagi. Odpowiada on za prawidłowe położenie ciała w przestrzeni. Informuje nas gdzie znajdują się nasza głowa i ciało w stosunku do otaczającej rzeczywistości. Informuje nas również czy stoimy, czy leżymy, a może jesteśmy do góry nogami. Dzięki niemu wiemy też czy inne obiekty pozostają ruchome względem naszego ciała.

Jak to się dzieje?

W uchu wewnętrznym mamy komórki włosowate, które pełnią rolę receptorów przez, które przechodzą bodźce sensoryczne. Można powiedzieć więc, że receptory w uchu środkowym działają na zasadzie poziomicy, która rejestruje każdy nasz ruch i każdą zmianę położenia głowy, nawet malutką.

 

INTROCEPCJA

Zmysł introceptywny dostarcza nam informacji o wrażeniach płynących z organów wewnętrznych naszego ciała. Jest on niezbędny do życia, gdyż podtrzymuje działanie organizmu każdego człowieka. Reguluje niezwykle ważne funkcje, takie jak: głód, pragnienie, trawienie, ciepłota ciała, nastrój, tętno, stan pobudzenia.

• NOCYCEPCJA – to zmysł odczuwania bólu, za który odpowiadają receptory bólowe. Są ich trzy rodzaje: skórne, somatyczne (kości i stawy) oraz trzewne (organy wewnętrzne).

• TERMOCEPCJA – zdolność odczuwania ciepła i zimna.

 

CIEKAWOSTKA!!!

Im ważniejsza czynność, tym większa liczba zmysłów bierze w niej udział!

JEDZENIE i PROKREACJA to dwie najważniejsze aktywności w życiu człowieka, dlatego do ich wykonania używamy wszystkich naszych zmysłów równocześnie.

Źródło: www.mamaterapeuta.pl/