Czym jest gotowość szkolna, a czym dojrzałość szkolna?

Dwa pojęcia – gotowość szkolna i dojrzałość szkolna są często używane zamiennie, choć mają różne znaczenie.
Dojrzałość szkolna – ma wymiar biologiczny. Jest związana z rozwojem dziecka w zakresie fizycznym, poznawczym i społeczno-emocjonalnym.
Gotowość szkolna – to efekt różnorodnych działań podejmowanych przez rodziców i nauczycieli w „zerówce”, a także w przedszkolu, dzięki którym dziecko zdobywa umiejętności przydatne w tzw. starcie szkolnym.
Zdarza się, że dziecko jeszcze nie osiągnęło dojrzałości, ponieważ np. wymaga pracy w zakresie obszaru społeczno-emocjonalnego, ma opóźniony rozwój mowy lub rozwój psychoruchowy. Mimo tych czynników, rodzice i nauczyciele mogą oddziaływać na dziecko przy pomocy różnych strategii tak, aby pomóc mu w osiągnięciu gotowości szkolnej.
Oczywiście ważne jest, aby te działania były oparte na wzmacnianiu zasobów dziecka i mieściły się w strefie jego najbliższego rozwoju. Zdarza się, że rodzice nieco na siłę próbują przeskoczyć lub przyspieszyć ten proces. Odbywa się to zawsze ze szkodą dla dziecka. W takim przypadku warto rozważyć tzw. odroczenie z obowiązku szkolnego, które odbywa się na podstawie diagnozy w poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Obszar rozwoju fizycznego

To sprawność motoryczna, sprawność ciała. Pozwala dziecku dobrze czuć się samemu ze sobą. Dbanie o rozwój umiejętności ruchowych dziecka owocuje mniejszym zmęczeniem fizycznym w szkole oraz lepszą koncentracją w czasie lekcji.
Warto zwrócić uwagę na 5 obszarów, które należy doskonalić:

• motorykę dużą, czyli sprawność całego ciała – to skoordynowanie, płynność, utrzymywanie równowagi w ruchu i w bezruchu, tzw. równowaga statyczna i dynamiczna,
• motorykę małą, czyli sprawność całej ręki od barku aż po dłoń, nie tylko dłoni i palców,
• samoobsługę – ubieranie się, jedzenie, mycie, korzystanie z toalety itp.,
• lateralizację, czyli stronność ciała – strona prawa, lewa,
• szeroko rozumiane zdrowie dziecka.

Rozwój fizyczny – wsparcie rodziców

O sprawność fizyczną dziecka można zadbać w domu. Nie trzeba wyznaczać specjalnego czasu na ćwiczenia ani też specjalnej przestrzeni. Warto wykorzystywać codzienne wyzwania i okoliczności, wspólne bycie w relacji z dzieckiem. Może to być:

• zabawa z piłką, łapanie jej i rzucanie,
• stanie i podskakiwanie na jednej nodze z otwartymi i zamkniętymi oczami,
• chodzenie po krawężnikach, po murkach,
• aktywności na placu zabaw,
• jazda na rowerze, na hulajnodze, łyżwach, wrotkach,
• wspólna gimnastyka, taniec, zabawa w łapki, przepychanie ściany,
• ruch na basenie,
• rysowanie, malowanie, lepienie, budowanie z klocków, wycinanie, nawlekanie koralików itp.

Aby te ćwiczenia były skuteczne, musi towarzyszyć im radość i pozytywne nastawienie. Dzieci uczą się najchętniej podczas zabawy. Wspólne aktywności łatwiej podejmować, jeśli sprawiają przyjemność i dzieciom, i dorosłym.
Warto wykorzystać również codzienne sytuacje, takie jak wspólne zakupy, ścielenie łóżka, przygotowywanie stołu do posiłku, wieszanie i ściąganie prania.

 

Obszar procesów poznawczych

To taki poziom myślenia, które umożliwi dziecku bycie w klasie i w grupie. To:

• umiejętność operowania informacjami tak, aby łączyć je łączyć, rozpoznawać pojęcia, zasady, reguły,
• zdolność rozumienia informacji przekazywanych przez nauczyciela,
• umiejętność definiowania, uogólniania i klasyfikowania,
• dostrzeganie różnic i podobieństw.

Aby opanować program edukacji wczesnoszkolnej, potrzebny jest taki rozwój umiejętności intelektualnych, który umożliwia swobodnie rozumieć pojęć, operowanie nimi, zdobywanie informacji i ich łączenie. Okazuje się, że w tym obszarze niewiele dzieci ma trudności, a jeśli się pojawiają, to są zwykle dość szybko wychwytywane przez nauczyciela przedszkola, który w wyniku obserwacji widzi u dziecka obniżoną sprawność intelektualną.

Rozwój poznawczy – wsparcie rodziców

Przede wszystkim rodzice powinni ćwiczyć pamięć wzrokową i słuchową dziecka np. poprzez:

• układanie puzzli lub innych układanek,
• wyszukiwanie brakujących elementów na obrazku w przestrzeni, np. dziecko patrzy na 5 obrazków, następnie zamyka oczy, a dorosły przestawia ich kolejność i pyta, co się zmieniło,
• układanie rymów, rymowanki,
• zabawę w głuchy telefon,
• zabawę w mówienie jak robot np. m-a-m-a oraz pytanie, jaki wyraz dziecko usłyszało,
• zabawę literkami - pytanie, jaka litera znajduje się na początku wyrazu, jaka na końcu,
• zabawę sylabami.

Obszar emocjonalno-społeczny

To obszar wymagający największego wsparcia i zaopiekowania. Na to, jak dziecko funkcjonuje w obszarze społeczno-emocjonalnym ma wpływ nie tylko to, w jakim jest wieku, ale i jaki ma temperament oraz jaką ma podatność na stresory, które oddziaływują na nie w danym momencie. Dziecko, które rozpoczyna szkołę, ma skrajnie niedojrzałe struktury mózgu odpowiedzialne za kontrolę emocji. Ich rozwój trwa bardzo długo, nawet do 25 roku życia. Zdarza się, że i u dorosłych jest to słaby punkt. Często w szkole nauczyciel wymaga, aby dziecko siedmioletnie potrafiło już kontrolować i rozumieć swoje emocje, było sumienne, miało poczucie obowiązku, nie zniechęcało się, rozumiało normy społeczne i się do nich stosowało. Niestety te oczekiwania rozmijają się z tym, czego możemy oczekiwać, biorąc pod uwagę etap rozwojowy dziecka. Trzeba pamiętać, że ma ono prawo być niestabilne emocjonalnie, dużo się złościć, smucić, przeżywać różne lęki.

Strefa emocjonalno-społeczna – wsparcie rodziców

Przede wszystkim należy pamiętać, że nasze dziecko nadal jest małe i należy traktować je poważnie, z godnością i empatią. Do regulacji emocji potrzebuje ono kontaktu ze spokojnym, wyregulowanym rodzicem, który daje przestrzeń na przeżywanie tego, co czuje dziecko

Nie wzmagajmy napięcia dziecka, mówiąc, że już coś powinno albo czegoś nie powinno. Pamiętajmy, że ono dopiero uczy się sumienności, poczucia obowiązku, przestrzegania norm itp. Nie dajmy się ponieść presji i pamiętajmy, że proces przygotowania dziecka do szkoły trwa przez cały ten czas, kiedy się z nim bawimy, opiekujemy rozmawiamy, słuchamy, dbamy o jego poczucia bezpieczeństwa, pokazujemy mu i mówimy o jego zasobach. Być może pomocne będzie myślenie, że to tylko szkoła, a nie życie naszego dziecka i naszej rodziny.

Źródła:

https://portal.librus.pl/rodzina/artykuly/gotowosc-szkolna

 

• Materiały własne z kursu pt. Moje dziecko idzie do szkoły. Prowadzenie Anita Janeczek- Romanowska

Marzena Jasińska

Trener, dyplomowany coach, doradca rodzinny. Od lat wspiera rodziców w konsultacjach indywidualnych oraz warsztatach psychoedukacyjnych. Swoją pracę opiera na filozofii Jespera Juula, założeniach Rodzicielstwa Bliskości oraz Porozumienia Bez Przemocy. Specjalizuje się w zakresie neurodydaktyki oraz uczenia się uczniów. Ekspert rozwoju osobistego, komunikacji, negocjacji. W swojej pracy zajmuje się także tematyką mediacji szkolnych, procesów grupowych, zarządzania zmianą w organizacji i zarządzania zespołem. Prywatnie mama dwóch dorosłych synów.

 

Dziecko uzależnione od telefonu - jak temu zaradzić?

Coraz częściej spotkać można niepokojące statystyki dotyczące nadużywania smartfonów przez dzieci. Według luźnych badań aż 43% dzieci od 6 miesięcy życia do 2 lat regularnie korzysta z tabletów i telefonów. Natomiast już w przedziale wiekowych między 2-3 rokiem życie jest to 62%, a powyżej 5 lat – aż 84%. Zjawisko nadużywania Internetu i urządzeń elektronicznych otrzymało już swoją nazwę – fonoholizm. Czy jest niebezpieczne dla rozwijających się dzieci? Jak możesz sprawdzić, czy Twoja pociecha nie jest uzależniona i na czym polega udzielanie pomocy uzależnionemu dziecku?

Uzależnienie dzieci od telefonu – czy jest niebezpieczne?

Uzależnienie od telefonu to wbrew pozorom bardzo niebezpieczne zjawisko, które niesie za sobą poważne konsekwencje dla zdrowia - zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Często przyczynia się do pogorszenia kontaktów z przyjaciółmi i rodziną w momencie, kiedy jest to niezwykle ważne, ponieważ dziecko rozwija swoje zdolności społeczne. Ponadto uzależnienie dziecka od telefonu sprzyja pojawieniu się wielu nieprzyjemnych emocji takich jak ataki paniki, agresja, złość, uczucie niepokoju czy rozdrażnienie, w momencie, gdy opiekun prosi o chwilowe rozstanie z urządzeniem. Nadużywanie telefonu przyczynia się do niewyspania, zmęczenia oraz zaniedbywania obowiązków. Uzależnione dzieci często rezygnują z hobby, aktywności fizycznych czy innych rozrywek na rzecz korzystania ze smartfonu. Często się izolują oraz mają problemy z koncentracją.

U uzależnionych dzieci można też zaobserwować medyczne skutki nadużywania elektroniki, takie jak bóle głowy, pogorszenie wzroku i słuchu, nadmierne zmęczenie oraz osłabienie układu odpornościowego. Naukowcy zauważają, że dzieci po odstawieniu telefonu mają podobne objawy, jak alkoholicy, którzy postanowili zerwać z alkoholem.

Dziecko uzależnione od telefonu może nawet mieć omamy słuchowe – wydaje mu się, że słyszało dzwonek swojego smartfonu i cały czas nerwowo odblokowuje w nim ekran. Nie może powstrzymać się od korzystania z telefonu nawet podczas ważnych spotkań czy wspólnego posiłku z rodziną, przez to też zaniedbuje bliskich i ma utrudniony kontakt w relacjach rodzinnych. Uzależnione dziecko nie ma kontroli nad upływającym czasem – potrafi spędzać godziny z telefonem w ręku bez zdawania sobie z tego sprawy. Jeżeli podejrzewasz u swojego dziecka uzależnienie od telefonu, warto przyglądać się mu podczas codziennego życia, zwracając uwagę na zachowania, które mogą świadczyć o fonoholizmie, a w razie potrzeby podjąć konkretne działania.

Jak pomóc dziecku uzależnionemu od telefonu?

Według specjalistów często winę za uzależnienie dzieci od telefonu ponoszą rodzice – sami spędzają godziny przed ekranem smartfonu, tabletu czy telewizora, a jak wiadomo, dzieci są doskonałymi naśladowcami. Rodzice nierzadko puszczają bajki na smartfonie już kilkumiesięcznym maluchom, aby były spokojne, gdy przyjdą goście czy ładnie zjadły obiad. Jeżeli więc zauważysz pierwsze objawy uzależnienia, nie czekaj – im szybsze działanie, tym lepsze efekty można osiągnąć i zmniejszyć ryzyko negatywnych konsekwencji. U pociech warto też wzbudzić nowe zainteresowania lub hobby – najlepiej, jeżeli będą wymagały spędzania czasu na dworze. Dobrym pomysłem jest zapisanie dziecka na dodatkowe zajęcia sportowe – na przykład pływanie czy gry zespołowe. Dobre korzyści przynoszą też zajęcia artystyczne czy nauka gry na instrumencie.

Mózg tak małego dziecka nie jest przystosowany do tak dużej ilości bodźców. Dzieci, które zaczynają wcześnie korzystać z telefonów mają problem z mową, koncentracją. Dlatego tak bardzo warto odwlekać moment, w którym damy dziecku telefon czy włączymy bajkę na tablecie. Pokażmy mu najpierw, ile jest pięknych i cudownych rzeczy w rzeczywistym świecie. Tak, żeby później wiedziało, że poza wirtualną rzeczywistością istnieje też ta prawdziwa! Przede wszystkim jednak, postaraj się też „wylogować”.

 

Odłóż telefon, gdy spędzasz czas z dzieckiem. Twoja uwaga i zaangażowanie w wspólne spędzanie czasu to najlepsze co możesz dać dziecku!

Bibliografia:
1. Hilda Burke, „Jak rozpoznać i pokonać uzależnienie od smartfona”, wyd. Zwierciadło, 2021
2. Agnieszka Ogonowska, „Uzależnienie medialne. Uwarunkowania, leczenie, profilaktyka”, 2018
3. https://zdrowie.wprost.pl/psychologia/uzaleznienia/10344921/uzaleznienie-od-smartfona-u-dziecka-sygnaly-i-objawy.html 
4. https://www.youtube.com/watch?v=xUZKwdP5CMY

Opracowała: mgr Żaneta Urbanowska

  

 

 

 

 

 

O nauce czytania i przygotowaniu do  pisania

Ewa Zielińska

 

 Do czytania garną się dzieci  pięcioletnie, a nawet czteroletnie. Interesują się książeczkami, napisami na szyldach i reklamach, pytają o nazwy liter, same próbują  je  łączyć w wyrazy,  a wyrazy w zdania. Wczesne zainteresowanie nauką czytania  i pisania świadczy o znakomitych możliwościach umysłowych dziecka. Nie oznacza to jednak, że  namawiam dorosłych do tego, aby zmuszali na przykład pięciolatka do nauki czytania i pisania, jeżeli dziecko tego nie chce. Wszystko zależy tu od  stopnia dziecięcych zainteresowań. Tak się zwykle dzieje, że dzieci interesują się tym, co jest na miarę ich możliwości poznawczych  i wykonawczych. Dlatego, gdy dziecko garnie się do nauki czytania i pisania należy  je wspierać w opanowaniu tych  trudnych  umiejętności, gdyż im wcześniej je opanuje, tym większe będzie miało szanse w odniesieniu sukcesów w nauce szkolnej.

 Dzieci w przedszkolu przygotowują się do nauki czytania i pisania podczas zabaw, zajęć, sytuacji edukacyjnych. Natomiast intensywnie  uczą się tych umiejętności w pierwszym roku edukacji szkolnej. Dla każdego dziecka dobrze przygotowanego do szkoły w zakresie czytania  i pisania  nabywanie tych umiejętności  nie będzie trudne.

Dziecko rozpoczynające naukę w klasie pierwszej  powinno między innymi:

- określać kierunki oraz miejsca na kartce papieru i  rozumieć sens poleceń typu: Narysuj kółeczko w prawym górnym rogu kartki ......, Rysuj szlaczek , zaczynając od lewej strony kartki....;

- uważnie patrzeć, aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;

- mieć sprawne ręce oraz dobrą koordynację wzrokowo - ruchową ( współpraca ręki i oka), która jest potrzebna  na zajęciach plastyczno - technicznych i w nauce pisania;

-interesować się czytaniem i pisaniem oraz ma być do tego dobrze przygotowane;

-  interesować się książkami, słuchać opowiadań, baśni itp. oraz  rozmawiać na ich temat;

- układać krótkie zdania,  dzielić  je na wyrazy, wyrazy na sylaby oraz wyodrębniać głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;

- rozumieć sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz innych symboli, a także odczytywać krótkie podpisy pod obrazkami, napisy na szyldach itp.

 

ZABAWY  ROZWIJAJĄCE  PERCEPCJĘ  SŁUCHOWĄ

 

Ćwiczenia słuchowe

1.Rozpoznawanie instrumentów po dźwięku - np. gitarę, talerze, pianino, flet, cymbałki, w różnej kolejności;

2.Wsłuchanie się w ciszę - wyłapywanie dźwięków z otoczenia, np. kapanie wody, tykanie zegara, szum samochodu, granie radia;

3.Rozpoznawanie i naśladowanie głosów zwierząt, dźwięków wydawanych przez przedmioty;

4.Naśladowanie ilości i tempa uderzeń, np. ołówkiem w stół, zaczynając od kombinacji 3-4 uderzeń (. ..), (. . . ), (...), (. .. ..), (... .). Dziecko powinno być przesłonięte od osoby prowadzącej ekranem, aby nie wspomagało się wzrokiem;

5.Odtwarzanie za pomocą układów graficznych (klocków, kredek) tempa i ilości uderzeń;

6.Wyklaskiwanie rytmu piosenki, wierszyka;

 

Ćwiczenia słuchowe ułatwiające naukę czytania i pisania (ćwiczenia słuchu fonematycznego)

 

1. “Zgadnij, jaki wyraz powiedziałam(-em) sylabami”, np.:

R. Ka-ro-li-na                 Dz. Karolina

R. sa-mo-chód                Dz. samochód    itp.

 

2. Podział wyrazów na sylaby

“Podziel na sylaby wyrazy” (dziecko rytmicznie klaszcząc wypowiada podane wyrazy), np.:

R. samolot                      Dz. sa-mo-lot

R. rower                         Dz. ro-wer        itp.

 

3. Podział wyrazów na sylaby ilustrowany kartonikami, przeliczanie sylab w wyrazach

“Ułóż tyle kartoników, ile sylab słyszysz w następujących wyrazach” (kartoniki to kartka papieru pocięta na kwadraty równej wielkości), np.:

R. kwiatek                       Dz. █  █

R. Dominika                   Dz. █  █  █  █     itp.

 

4. Wyróżnianie głoski w nagłosie  (pierwsza głoska w wyrazie)

“Podaj wyraz, który zaczyna się na głoskę ( w którym na początku słyszysz gloskę) , np.:

R. “s”                             Dz. samolot, samochód

R. “m”                           Dz. mama, Mateusz   itp.

 

5. Wyodrębnianie pierwszych głosek w wyrazach.

Rodzic wymienia kilka nazw przedmiotów, owoców. Zadaniem dziecka jest wysłuchanie i powiedzenie, jaką głoskę słychać pierwszą, np.:

R. okno                                    Dz. “o”

R. arbuz                                   Dz. “a”

R. banan                                  Dz. “b”   itp.

 

6. “Zgadnij, jaki wyraz powiedziałam (-em) głoskami”, np.:

R. r-y-b-a                                 Dz. ryba

R. k-o-m-a-r                            Dz. komar

R. l-a-l-k-a                              Dz. lalka       itp.

 

7. Podział wyrazów na głoski

Klaszcząc dziecko dzieli na głoski wyrazy:

R. nos                                      Dz. n-o-s

R. koza                                    Dz. k-o-z-a

R. sowa                                   Dz. s-o-w-a    itp.

 

8. Przeliczanie głosek w wyrazach

“Ile glosek słyszysz w wyrazach?”, np.:

R. las                                      Dz.-3

R. kura                                   Dz.-4              itp.

 

9. Tworzenie graficznego modelu dźwiękowej budowy wyrazu

“Narysuj tyle kółek ile głosek słyszysz w wyrazach, np.: dom, nos, sowa, itp.

 

9.  Tworzymy domino głoskowe.

    Tworzymy ciąg wyrazów w taki sposób, aby ostatnia głoska poprzedniego wyrazu

    była zarazem pierwszą głoską następnego np.

     burak – kapelusz – sznur – rower – radio – oset – telefon – nogi – igła –ananas

     Uwagi:

     →  jest to dobra zabawa wzbogacająca słownik, gdyż jeśli rodzic poda słowo,

           którego dziecko nie zna, to jest doskonała okazja, aby je wyjaśnić;

 

10. Zabawa w rymy.

    Dziecko podaje słowa rymujące się z podanym słowem np.

    rama – mama, dama, sama, rama, jama, lama, tama, gama;

    kotek – młotek, płotek, psotek, kołowrotek;

    gala – fala, sala, hala, lala;

    mina – lina, ślina, wina, modelina, malina, glina, Halina;

    kawa – ława, strawa, potrawa, trawa, murawa;

    fasola – Jola, wola, niewola, Lola, Tola, pola, rola, topola;

    kasa – klasa, kolasa, trasa, rasa, masa, hasa.

 

11. Układanie słów z pierwszych głosek usłyszanych słów.

    Mówimy pierwsze słowo, a dziecko wyodrębnia pierwszą głoskę / może głośno /  

    i stara się ją zapamiętać. Mówimy drugą nazwę  i kolejne, a dziecko stara się je

    wszystkie zapamiętać, by następnie złożyć je w nowy wyraz np.

   kino – oko – tama →  kot

   wilk – owca – domek – aparat  →  woda

   kapusta – obrazek – garnek – usta – telefon  →  kogut

 

  Uwagi:

   →  początkowo w zabawie stosujemy 3 słowa, stopniowo zwiększając ich  ilość

         w zależności od tego, jak dziecko radzi sobie z tworzeniem nowego słowa.

 

12. Ćwiczymy zapamiętywanie ciągów słownych.

    Jest to ćwiczenie koncentracji i wrażliwości słuchowej. Dziecko słucha słów,

    a następnie powtarza je zachowując tę samą liczbę i kolejność oraz poprawność

    brzmieniową np.

    Wyrazy mogą być oparte na związku logicznym / podobna tematyka /

    łyżka – nóż – widelec – talerz – miska

    stół – taboret – krzesło – fotel – kanapa

   ogród – drzewa – gałęzie – liście – owoce – pestki

    Wyrazy mogą być bez związku logicznego np.

    sól – but – miód – koza – okno

    kolacja – mydło – jabłko – zegar – las

    Uwagi:

    →  jeżeli dziecko ma trudności z zapamiętaniem słów, można zacząć od

          podawania 3, stopniowo zwiększając liczbę.

    →  należy pamiętać o tym, że dziecko szybciej zapamiętuje krótkie wyrazy,

          jedno czy dwusylabowe, niż dłuższe, a więc od takich należy zaczynać.

 

13. Układanie zdań z usłyszanych słów.

    Dziecko wysłuchuje kilka „ rozsypanych” słów / 4-5 /, z których powinno ułożyć

    zdanie np.

    mama, obiad, Kasi, gotuje  →  Mama Kasi gotuje obiad.

    w piłkę, dzieci, na boisku, grają  →  Dzieci grają w piłkę na boisku.

    jest, potrzebny, podczas, parasol, deszczu  →  Parasol jest potrzebny podczas

    deszczu.

 

14. Układanie opowiadania.

   Konieczne jest uważne słuchanie i kontynuowanie myśli nawiązujące do

   poprzednio usłyszanej. Ćwiczenie rozwija umiejętność tworzenia spójnego i

   logicznego opowiadania. Dziecko na zmianę z drugą osobą / lub kilkoma / podaje

   kolejne, wymyślone zdania na określony temat, zachowując logiczną  całość np.

   osoba: „ Na dworze jest piękna, wiosenna pogoda”.

   dziecko: „ Świeci słońce „

   osoba: „ Na trawnikach pojawiły się przebiśniegi”.

   dziecko: „ Widziałam również żółte i niebieskie krokusy”.

   osoba: „ Na drzewach i krzewach pojawiły się pąki” itd

15. Różnicowanie wyrazów podobnie brzmiących np. półka-bułka, kosa-koza

16. Zabawa w dobieranie wyrazów na określoną głoskę, tworzenie ciągów wyrazowych - („Teraz będziemy mówić wyrazy na literę a” itp.)