Jak rozpoznać, że dziecko ma problemy ze słuchem?

Problem niedosłuchu dotyczy aż co piątego dziecka w Polsce. Czy, drogi rodzicu, masz pewność, że ze słuchem Twojego dziecka jest wszystko w porządku? Zastanów się, czy może Twój maluch często zapada na infekcje górnego układu oddechowego, może miał zapalenie ucha? To może mieć istotny wpływ na jakość słyszenia Twojego dziecka, a wiadomo, że prawidłowa rejestracja dźwięków z otoczenia to prawidłowy rozwój naszego malucha.

Czy warto robić badania słuchu?

Każdy noworodek, tuż po narodzinach, przechodzi pierwsze przesiewowe badanie słuchu. Badanie to ma na celu wykluczenie wad słuchu powstałych w życiu płodowym dziecka oraz tuż po jego narodzinach. Nie jest to jednak badanie „na zawsze”. Zaburzenie słuchu może pojawić się w każdym momencie rozwoju dziecka. Jeśli dziecko niedosłyszy, możemy zauważyć tego  symptomy. Są one różne w zależności od etapu rozwoju, a którym znajduje się dziecko.

Skąd ten niedosłuch?

Przyczyn niedosłuchu jest wiele. I, jak już wcześniej wspomniałam, mają na niego wpływ nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, katar, zapalenie ucha ( mogą prowadzić nawet do trwałego upośledzenia słuchu) a także uraz głowy czy hałas. Oczywiście nie można pominąć uwarunkowań genetycznych, dlatego w przypadku dzieci obciążonych takim ryzykiem, nie należy zapominać o profilaktyce.

Jak rozpoznać niedosłuch u dziecka?

Rozpoznanie niedosłuchu u dziecka wymaga przede wszystkim obserwacji zachowania malucha. Możemy jej dokonać na każdym etapie rozwoju dziecka.

Do 3 miesiąca życia

• Sprawdź, czy dziecko reaguje, kiedy słyszy hałas taki jak klaśnięcie dłoni czy dźwięk odkurzacza.
• Zaśpiewaj piosenkę i obserwuj reakcję.
• Zwróć uwagę, czy wydaje gardłowe dźwięki.

4-6 miesiąc życia

• Zwróć uwagę, czy dziecko kieruje głowę w stronę źródła dźwięku.
• Sprawdź, czy reaguje na zmianę tonu Twojego głosu.
• Obserwuj, czy budzi się z lekkiego snu, kiedy ktoś rozmawia.

7-12 miesiąc życia

• Zwróć uwagę, czy dziecko Ciebie słucha.
• Sprawdź, czy reaguje na swoje imię.
• Obserwuj, czy próbuje naśladować dźwięki.
• Zastanów się, czy rozumie proste słowa.

13-24 miesiąc życia

• Sprawdź, czy umie pokazywać części ciała.
• Zwróć uwagę, czy rozumie proste polecenia.
• Obserwuj, czy naśladuje dźwięki zwierząt.

3-4 rok życia

• Zwróć uwagę, czy dziecko słyszy, kiedy je wołasz.
• Sprawdź, czy odpowiada na proste pytania.
• Zastanów się, czy potrafi opowiedzieć, co się działo w przedszkolu.

4-5 rok życia

• Sprawdź, czy Twój maluch z uwagą ogląda bajki.
• Zwróć uwagę, czy jego opowieści zawierają szczegółowe informacje.

Jak reagować?

Jeśli coś Cię zaniepokoi, nie czekaj. Udaj się do specjalisty w celu wykonania badania słuchu.

P. Główczyńska

Na podstawie:

https://twojsluch.com.pl

Co robić, by mowa naszego dziecka prawidłowo się kształtowała?

Chyba każdy z nas się zgodzi, że poprawne mówienie jest w dzisiejszych czasach
umiejętnością niezwykle ważną. Podstawą kontaktów międzyludzkich jest słowo mówione, toteż wszystkie, nawet niezbyt rażące wady wymowy mogą mieć istotny wpływ na ich jakość, a także wpływać na późniejsze losy. Niejednokrotnie zła wymowa może stanąć na drodze do wymarzonego zawodu. Niezaprzeczalnym faktem jest, że poprawna i dobrze ukształtowana mowa pozwala nam na pełne uczestnictwo w życiu społecznym.
Niestety niejednokrotnie zdarza się tak, że mowa dziecka nie jest prawidłowa.
Przyczyn można się doszukiwać zarówno w środowisku, jak i samym dziecku.

W pierwszym przypadku mówimy o tzw. przyczynach zewnątrzpochodnych (niewłaściwe wzorce językowe lub ich całkowity brak, utrwalanie u dziecka etapu fizjologicznego seplenienia czy nieprawidłowe karmienie), w drugim – o przyczynach wewnątrzpochodnych (zmiany w budowie anatomicznej – zbyt duży lub zbyt mały język, za krótkie wędzidełko podjęzykowe, nieprawidłowy zgryz, rozszczep warg i podniebienia). W wielu przypadkach za nieprawidłową mowę odpowiada obniżona sprawność narządów artykulacyjnych. Wtedy zdecydowanie należy zrobić wszystko, by pomóc w prawidłowym ukształtowaniu mowy. Jednak często zamiast leczyć, możemy po prostu zapobiegać.

To, na co mamy wpływ, to na pewno wszystkie czynniki środowiskowe. Dlatego też od najmłodszych lat (nie czekamy do momentu aż dziecko zacznie mówić, bo wtedy ta mowa może być już nieprawidłowa) powinniśmy stymulować prawidłową mowę naszego dziecka.

Jak to zrobić?
Drogi rodzicu!
1. Wykonuj z dzieckiem wszelkie ćwiczenia i zabawy oddechowe, które utrwalają
prawidłowy sposób oddychania.
2. Ćwicz pracę artykulatorów (język, podniebienie, żuchwa) w oparciu o zabawy (np. naśladowanie odgłosów).
3. Kiedy dziecko nie potrafi komunikować się za pomocą słowa, lub nazywa jakiś
przedmiot po swojemu, nazwij głośno rzecz lub czynność, o którą mu chodzi.
4. Ucz dziecko koncentrowania wzroku na rozmówcy.
5. Otaczaj dziecko słowem – nazywaj wszystkie czynności, które razem wykonujecie, przedmioty z otoczenia, jedzenie itp. Mów o tym co Was otacza podczas spaceru, kąpieli, oglądania obrazków itp.
6. Pokazuj przedmioty i nazywaj je.
7. Zadawaj dziecku pytania i oczekuj odpowiedzi.
8. Nazywaj emocje.
9. Reaguj pochwałą na każde dobrze wypowiedziane słowo Twojego dziecka.
10. Czytaj, czytaj i jeszcze raz czytaj!
11. Zwróć uwagę na poprawność swojej mowy. Dziecko Cię naśladuje!
12. Ucz piosenek, wierszyków, rymowanek.
13. Nie śmiej się z niepoprawnej wypowiedzi.
14. Nie poprawiaj uporczywie każdego źle wypowiedzianego wyrazu (np. Gdy dziecko powie „Włozyłem kulktę do safy” odpowiedz „Cieszę się, że włożyłeś kurtkę do szafy”)

Niezwykle istotny w rozwoju mowy jest sposób karmienia dziecka. Dlatego:

15. Jeśli możesz, karm jak najdłużej swoje dziecko w sposób naturalny. Karmienie piersią zapewnia prawidłowe oddychanie oraz pracę wszystkich mięśni artykulacyjnych Twojego dziecka. Jest to bardzo ważne dla prawidłowego połykania, żucia, gryzienia a w późniejszym czasie mówienia.
16. Jeśli konieczne jest karmienie sztuczne, zadbaj o odpowiednio wyprofilowany
smoczek. Pamiętaj, jeśli dziecko musi się namęczyć podczas picia z butelki, zaspokoi to jego bardzo silny odruch ssania oraz pobudzi mięśnie wysuwające żuchwę, która u noworodka jest naturalnie cofnięta.
17. Zbyt długie karmienie butelką prowadzi do nieprawidłowego połykania (połykanie typu niemowlęcego), które bezpośrednio prowadzi do wad mowy i zgryzu. Jak najwcześniej wprowadźcie kubek i łyżeczkę do karmienia!
18. Podawaj dziecku gęste pokarmy łyżeczką już od 5 miesiąca życia.
19. Starsze dziecko, które potrafi już gryźć powinno jak najwięcej chrupać. Podawaj mu dużo TWARDYCH pokarmów, takich jak jabłko, marchewka, skórka od chleba. Dzięki temu wyćwiczy mięśnie żujące i stopniowo zapomni o ssaniu.
20. Zwróć uwagę, czy Twoje dziecko nie trzyma języka między zębami, czy przy
połykaniu nie pomaga sobie wysuwaniem go z buzi. Język jest tak silnym mięśniem, że wady spowodowane jego niewłaściwą pracą należą do najcięższych.
21. Przyjrzyj się sposobowi, w jaki Twoje dziecko oddycha. Oddychanie buzią sprzyja nie tylko częstemu chorowaniu, ale może być sygnałem przerośniętego migdałka, powodować deformację zgryzu oraz zaburzenia w rozwoju artykulatorów. Długotrwały nawyk oddychania przez usta powoduje obniżenie napięcia mięśni okołowargowych a także nieprawidłowe ułożenie języka.
22. Pamiętaj, że nieprawidłowa mowa może mieć także przyczynę w nieprawidłowej budowie i funkcjonowaniu narządu słuchu. Gdy nauczyciel czy logopeda prosi Cię o konsultację ze specjalistą (laryngolog), nie lekceważ tego.

Rodzicu !

Gdy coś Cię niepokoi, gdy nauczyciel prosi byś skonsultował dziecko u specjalisty, idź i sprawdź czy wszystko jest w porządku. Nie czekaj! Być może okaże się, że wszystko jest tak jak ma być, być może dowiesz się jak pomóc dziecku by uniknęło problemów w przyszłości. Im wcześniej Twoje dziecko uzyska pomoc, tym lepiej!

P. Główczyńska

Czy to autyzm?

Autyzm wczesnodziecięcy po raz pierwszy został opisany przez amerykańskiego psychiatrę Leo Kannera w 1943 r. Jest to syndrom behawioralny, który obejmuje różne kategorie nieprawidłowych zachowań. Powoduje niezdolność do tworzenia prawidłowych relacji społecznych i emocjonalnych oraz do rozwoju prawidłowej komunikacji.

"Swoiste cechy diagnostyczne obejmuję następujące obszary w rozwoju i funkcjonowaniu dziecka:

1. Uszkodzenie interakcji społecznych:

- w zakresie komunikacji niewerbalnej obejmującej kontakt wzrokowy, mimikę, gesty i język ciała

- w postaci nieadekwatnego, mechanicznego naśladowania czynności innych

- w postaci nieuczestniczenia w zabawach społecznych, braku rozumienia reguł i zasad w kontaktach z rówieśnikami

2. Uszkodzenie komunikacji werbalnej, niewerbalnej oraz wyobraźni:

- opóźniony rozwój mowy czynnej lub całkowity jej brak

- regres w rozwoju mowy między 2 a 3 rokiem życia

- znaczne nieprawidłowości w rozwoju mowy

- anomalie e treści i e formie mowy

3. Ograniczony, stereotypowy repertuar czynności i zainteresowań:

- stereotypowe ruchy ciała, na przykład trzepotanie rękami

- silne przywiązanie do nic nie znaczących przedmiotów

- układanie zabawek czy innych przedmiotów w szereg i potrącanie ich

- wprawianie w ruch wirowy kółek lub innych przedmiotów

- lękowe reakcje na drobne i mało znaczące zmiany w otoczeniu

- obsesyjne zainteresowanie jakąś wąską dziedziną, na przykłas marką samochodów lib gatunkiem zwierząt

- autoagresja

- zaburzenia snu i odżywiania

Rozpoznanie autyzmu wczesnodziecięcego nie jest łatwe. Obraz kliniczny tego zaburzenia jest bardzo zróżnicowany w poszczególnych sferach rozwoju i stopniu nasilenia zaburzeń. Duże znaczenie w diagnozie autyzmu ma poziom rozwoju intelektualnego odgrywający istotną rolę w codziennym funkcjonowaniu dziecka."

Źródło: B. Odowska-Szlachcic "Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci w uszodzeniami ośrodkowego układu nerwowego"

Wpływ mediów na rozwój mowy dziecka.

Nie od dziś wiadomo, że na rozwój mowy dziecka składa się wiele czynników. Wśród nich możemy wymienić między innymi budowę narządów artykulacyjnych, słuch, wzrok, otaczające środowisko. Wystarczy zaburzenie w choćby jednym z obszarów, by mowa nie rozwijała się prawidłowo. A co wspólnego z mową mają media?
Media i wysokie technologie to coraz częściej najbliższe środowisko dziecka. Współczesne dzieci mają kontakt z elektroniką już w pierwszym roku swojego życia. Czy dobrze robimy podsuwając naszym najmłodszym nowoczesne urządzenia elektroniczne?
Część rodziców zaznajamia swoje pociechy z telewizją już bardzo wcześnie. Dla usprawiedliwienia swojego braku czasu włączają dziecku bajkę, puszczają film edukacyjny, podsuwają grającą zabawkę, tablet, telefon czy sadzają przed komputerem. Z dumą podpatrują jak maluch, który jeszcze dobrze nie mówi, obsługuje smartfon czy tablet. Czy naprawdę jest z czego być dumnym?
Ekran przeciętnego, współczesnego telewizora ma 100 - 200 Hz, co oznacza, że obraz odświeżany jest 100 000 – 200 000 razy w ciągu sekundy! Tak też bombardowany jest układ nerwowy naszego dziecka. Dociera do niego setki tysięcy bodźców w ciągu jednej sekundy oglądania. Wiadomo, że układ nerwowy naszych najmłodszych jest niedojrzały, oraz że nie mają celowej podzielności uwagi. Dlatego też, gdy posadzimy dziecko przed ekranem, jest niczym zahipnotyzowane. Kolorowe , poruszające się obrazki zajmują całą jego uwagę i nie dociera do niego nic z zewnątrz. Gdy wyłączymy telewizor, tablet czy inny przekaźnik elektroniczny, często mamy do czynienia z buntem, złością a nawet agresją.
Błędem jest myślenie, że dziecko spokojnie siedzące przed ekranem będzie miało lepszą koncentrację ponieważ potrafi usiedzieć dłuższą chwilę bez problemów. Niedojrzały układ nerwowy naszych pociech nie jest gotowy na taką dawkę bodźców, jaką serwują bajki czy reklamy. Czy to znaczy, że w ogóle należy zakazać dzieciom bajek? Oczywiście, że nie. Natomiast dobre bajki dla dzieci są dla nas proste i mogą wydawać się mało atrakcyjne. Dla dzieci są idealne, bo nie emitują tylu bodźców. Ale jak długo możemy raczyć dziecko ekranem?
Amerykańskie badania wskazują, że ponad 2 tys. dzieci spędza 7,5 godziny dziennie przed ekranem! Już 9 miesięczne niemowlęta są bombardowane bodźcami elektronicznymi 40 minut dziennie, dzieci w 1 roku życia – 1 godz. dziennie, dwulatki ok. 1,5 godz. a przedszkolaki nawet kilka godzin dziennie. Niestety w zatrważającej większości, dzieci przed telewizorem są pozostawione same sobie, bez obecności i kontroli osoby dorosłej. Bez dialogu z osobą dorosłą maluch tworzy własne interpretacje obrazu i przekazów językowych. D. de Kerck-hove pisze o syndromie „brakującej połowy sekundy”. Polega on na tym, że szybkość wyświetlania obrazu telewizyjnego jest tak duża, że naszemu aparatowi percepcyjnemu brakuje połowy sekundy potrzebnej na to, aby mógł przetworzyć informacje i nadać im znaczenie. W miejsce odpowiedzi na pytanie o długość czasu, jaką bezpiecznie może spędzić dziecko przed ekranem przedstawię ciekawostkę do samodzielnej refleksji: 5
minutowy seans dla dziecka przed ukończeniem 2 roku życia jest równy godzinie spędzonej przez dorosłego w kinie.
A co z tą mową?
Na rozwój mowy ma wpływ lewa półkula mózgu człowieka. Tymczasem emitowane przez przekaźniki elektroniczne obrazy i dźwięki stymulują prawą półkulę mózgu, „blokując” pracę lewej, co skutkuje zaburzeniami w rozwoju języka. Zbyt długie przebywanie dziecka przed włączonym telewizorem zdaniem prof. Jagody Cieszyńskiej może doprowadzić do sytuacji, w której mowa fizjologicznie zacznie być odbierana jako dźwięk, a nie przekaźnik znaczeń. Mózg uznaje ją za nieistotną i uczy się ją ignorować, tak jak dorosły nie słyszy tykającego w pomieszczeniu zegara. Poza tym pod wpływem obrazu telewizyjnego lub komputerowego dochodzi do przesterowania mózgu na odbieranie głównie obrazów, a nie mowy, co w dalszej konsekwencji prowadzi do ogromnej niechęci dzieci do słowa czytanego i braku umiejętności rozumienia czytanej bajki bez jednoczesnego obserwowania ilustracji.
Pamiętajmy!
Jeżeli przed ekranem spędza czas niemowlę, to efektem będzie rzadsze gaworzenie, wolniejszy rozwój słownictwa czynnego. Z kolei brak czasu na dłuższe rozmowy w przypadku kilkulatków hamuje rozwój ekspresji językowej, powoduje, iż mały człowiek nie potrafi zbudować zdań, którymi może wyrazić to, co czuje i myśli albo robi to z dużą trudnością. Warto przy okazji pamiętać, że żaden elektroniczny gadżet, nawet z najlepszym oprogramowaniem i rekomendacją specjalistów nie nauczy dziecka mówić oraz nie zastąpi kontaktu z drugim człowiekiem.
                                                                                                                                 Patrycja Główczyńska

Polecana literatura:
Teleogłupianie. O zgubnych skutkach oglądania telewizji (nie tylko przez dzieci), Michael Desmurget(2012)

Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci., Manfred Spitzer

Zastygłe spojrzenie. Fizjologiczne skutki patrzenia na ekran a rozwój dziecka., Rainer Patzlaff

Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózgCarr N. (2012)

iMózg. Jak przetrwać technologiczną przemianę współczesnej umysłowości. Gary W. Small,Gigi Vorgan (2011)

Metoda krakowska wobec zaburzeń dzieci, Cieszyńska –Rożek J.,Kraków 2013 r.

Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych, Cieszyńska –Rożek J.,Kraków 2010r.

Trauma a mowa dziecka.

Trauma lub uraz psychiczny są pojęciami odnoszącymi się do zdarzeń powodujących stres, szok, przerażenie, strach, poczucie bezradności. Nie od dziś wiadomo, że nie pozostają bez, niestety negatywnego, wpływu na funkcjonowanie człowieka. Wywołują one zmiany w psychice, które prowadzą do bezpośrednich przeobrażeń w funkcjonowaniu i całym życiu osoby dotkniętej traumą.
Jednym z objawów charakterystycznych dla dzieci, jest tzw. stres traumatyczny, pourazowy (PTSD)
„U dzieci podobnie jak u dorosłych doświadczenie szczególnie przerażającego doświadczenia, zagrożenia życia lub zdrowia, także bycie świadkiem takiego zdarzenia lub nagła wiadomość o śmierci lub rozstaniu z bliską osobą może spowodować wystąpienie PTSD. Objawy stresu pourazowego u dzieci występują do 3 miesięcy po urazie i polegają na: wyczekiwaniu na złe wydarzenie - stan gotowości, unikaniu sytuacji kojarzących się z negatywnym doświadczeniem, nadmiernej reakcji na bodźce, wzroście napięcia, drażliwości, natrętnych wyobrażeniach negatywnego zdarzenia, koszmarach sennych o tematyce dotyczącej zdarzenia”
Oprócz wymienionych, zmianie może ulec także mowa dziecka. Albo całkowicie zamyka się ono na świat, określone osoby, sytuacje lub miejsca albo (co zdarza się rzadko) zaczyna się jąkać.
76% rodziców dzieci jąkających przyznało, że ich dziecko zaczęło mówić niepłynnie w skutek trudnej emocjonalnie sytuacji. Jednak jąkanie powstałe na skutek traumy czy dużego stresu pojawia się najczęściej, kiedy człowiek jest już „świadomy”, czyli u nastolatków, czy ludzi dorosłych. Wydarzenie traumatyczne u dzieci jest jednak jednym z czynników ryzyka pojawienia się niepłnności.
Częściej pojawiającą się reakcją ( w tym również na samo jąkanie) związaną bezpośrednio z mową jest mutyzm.
Mutyzm diagnozowany jest wtedy, gdy dziecko nie mówi, lub jego mowa jest w istotny sposób ograniczona. Aby móc mówić o mutyzmie, „zanik” mowy powinien wynosić co najmniej miesiąc. Wśród przyczyn podaje się wady w budowie anatomicznej aparatu mowy, uszkodzenie ośrodków nerwowych w mózgu odpowiadających za mowę ( mutyzm organiczny), najczęściej jednak za „nagłe zamilknięcie” dziecka odpowiada psychika. Mówimy wówczas o mutyzmie funkcjonalnym. Z takim typem mutyzmu mamy do czynienia w przypadku przeżywania przez dziecko stresu traumatycznego.
Zasadniczo możemy spotkać trzy reakcje mutystyczne dziecka:
- mutyzm całkowity – wówczas, gdy dziecko nie mówi wcale, może natomiast szeptać, wydobywać nieartykułowane dźwięki a nawet krzyczeć. Może także odpowiadać na zadawane mu pytania kiwając głową. Tego typu mutyzmowi towarzyszyć mogą trudności w przełykaniu, brak łaknienia;
- mutyzm sytuacyjny – dziecko mówi normalnie, natomiast ograniczenie lub brak mowy pojawia się w określonych sytuacjach, zwykle stresujących bądź trudnych psychicznie – ten typ mutyzmu mija wraz z sytuacją, która stanowi przyczynę;
- mutyzm wybiórczy (selektywny) – dziecko wybiera osoby, z którymi porozumiewa się normalnie, a do pozostałych nie odzywa się wcale. Może przy tym unikać kontaktu wzrokowego, stać nieruchomo, bądź (przy próbach zmuszenia go do kontaktu werbalnego) reagować płaczem lub agresją
Niezależnie od trudności pojawiających się w zachowaniu i ogólnym funkcjonowaniu dziecka w skutek stresu, urazu psychicznego czy traumy, nie należy pozostawiać go bez specjalistycznej pomocy. Co więcej, brak pomocy w tego typu sytuacji może mieć konsekwencje w postaci depresji, całkowitego wycofania z życia społecznego lub też otwartej wrogości na skutek braku kontroli nad własnymi emocjami,
                                                                                              Patrycja Główczyńska

Emocje a rozwój mowy dziecka.

Wyobraźmy sobie sytuację, gdy mamy wygłosić mowę w sali pełnej nieznanych osób lub odpowiadać na pytania „surowego” egzaminatora. Czy przypadkiem nie raz nie potrafiliśmy „wydusić z siebie słowa” pomimo tego, że byliśmy przygotowani? Jak to się dzieje, że jednocześnie wśród osób znanych i lubianych potrafimy mówić zupełnie swobodnie i „bez końca”? Odpowiedź jest prosta.

Wszystko przez te emocje

Sytuacja gdy czujemy się bezpiecznie, znajdujemy się wśród ludzi przyjaźnie do nas nastawionych, powoduje nasze rozluźnienie, opuszczenie bariery i swobodę wyrażania własnych myśli. Z kolei w sytuacji poczucia dyskomfortu, niepewności czy strachu potrafimy zupełnie „się zablokować”. Działamy niejako na zasadzie wyczucia i „odbicia” otaczających nas emocji.
Dlaczego emocje są ważne
Od samego początku każdemu z nas towarzyszą emocje. Dziecko zanim jeszcze opanuje język właśnie przez emocje wyraża siebie i swoje potrzeby. Od zaspokojenia tych potrzeb, reakcji na wysyłany przez płacz sygnał zależy, jak będzie się ono rozwijało. Tu nieocenioną rolę pełni najbliższa dziecku osoba – matka.
To ona na początku pełni rolę „lustra” , które interpretuje zachowania dziecka nadając im znaczenie. Następnie staje się „kontenerem”, w którym gromadzone i klasyfikowane są wszystkie emocje dziecka. W tym czasie matka nazywa pojawiające się u dziecka uczucia, które wyraża ono swoim zachowaniem. Wszystko po to, by mogło ono zrozumieć samego siebie, co z kolei ustanowi w przyszłości podstawę rozumienia innych. Ostatnim etapem jest panowanie nad własnymi emocjami, gdzie matka stanowi rolę „kompresora” sprowadzając je do właściwych rozmiarów.
Rola matki w kształtowaniu się tożsamości dziecka jest ogromna. To ona poprzez swoje działanie (pełnienie ról) kształtuje drogę dziecka do prawidłowej komunikacji.
Gdy emocje są zaburzone…
Są sytuacje, w których emocjonalny rozwój dziecka został w jakiś sposób zaburzony. Mogło to zostać spowodowane przeżytą traumą, wzrastaniem w środowisku „emocjonalnie obojętnym” lub nakładającymi się czynnikami środowiskowymi. Wówczas zaburzenia emocjonalne mogą ujawnić się pod postacią zaburzeń komunikacyjnych, takich jak jąkanie czy mutyzm.

A co z zaburzeniami i wadami wymowy?

Prawidłowy rozwój emocjonalny i idący za nim prawidłowy rozwój umiejętności komunikacji to jedna strona równania. Co w momencie, gdy mowa nie rozwinie się prawidłowo na mocnych podwalinach emocjonalnych? Czy zaburzenia w komunikacji są w stanie wpłynąć na nasze emocje? Oczywiście, że są. Co więcej, nie tylko na nasze.
Sytuacja, w której mamy świadomość wady lub zaburzenia mowy bezpośrednio wpływa na nasze stosunki społeczne. Nie chcemy udzielać się publicznie, krępuje nas rozmowa z nieznanymi, obawiamy się nietolerancji ze strony środowiska. Im dłużej trwa sytuacja, tym bardziej zamykamy się w swoim świecie, izolujemy. Nie chcemy „wyjść do ludzi”, bo uważamy się za gorszych. Stawiamy siebie na straconej pozycji.

Co na to środowisko?

„Osoba z wadą wymowy może być oceniana jako niesympatyczna czy mniej inteligentna. Wynika to z funkcjonującego w percepcji społecznej efektu aureoli. Ładni ludzie, z prawidłową wymową, posiadający przyjemne brzmienie głosu są postrzegani jako bardziej inteligentni, przyjaźni, otwarci. Dzieci wcześnie i prawidłowo mówiące zawsze oceniane są przez dorosłych jako bystre i inteligentniejsze od gorzej mówiących rówieśników. Niewątpliwie dla wizerunku dziecka i osoby dorosłej prawidłowa artykulacja ma duże znaczenie.”1
Podsumowując można by dołożyć, do funkcjonującego powiedzenia „Jak cię widzą, tak cię piszą” parafrazę: „Jak cię słyszą, tak cię piszą”, bo okazuje się, że nie tylko wygląd determinuje odbiór naszej osoby w środowisku, ale i sposób w jaki się z nim komunikujemy.

Patrycja Główczyńska

Bibliografia:
1. J. Cieszyńska – Rożek, „Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa”, Kraków 2013
2. B. Żukowska „Wpływ emocji na rozwój komunikacji” – wykład
3. H. Filipczuk, „Każde dziecko jest inne. O czynnikach rozwoju psychicznego dzieci”, Warszawa 1966
4. H. Spionek, „Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych”, Warszawa 1979
 

Wpływ trzeciego migdałka na słuch
Choroba XXI wieku

Trudno znaleźć dzisiaj dziecko w wieku przedszkolnym, które nie miałoby powiększonego trzeciego migdałka. Może być on już wycięty lub dopiero diagnozowany. Jest to tak powszechne schorzenie, że kolejki do zabiegów usunięcia ustawiają się na długie miesiące przyszłego roku. Rodzice i wychowawcy często nie zdają sobie jednak sprawy z tego, iż poza czysto medycznymi konsekwencjami (częstsze infekcje górnych dróg oddechowych, zmniejszona odporność) zwlekanie z usunięciem przerośniętego trzeciego migdałka może skutkować także problemami ze słuchem czy z nieprawidłowym oddychaniem. Jak to możliwe?
Co to jest trzeci migdał?
Trzeci migdał to zgrupowanie tkanki chłonnej zlokalizowane w górnej części gardła, za tzw. języczkiem. Może je zobaczyć tylko lekarz specjalista za pomocą specjalnego sprzętu. Choć są przypadki tak dużego przerostu tkanek, że po otwarci buzi można zobaczyć trzeci migdał bez żadnych problemów. Każde dziecko go ma i jest on powiększony u niemowlaka (pomiędzy 6 a 8 tygodniem życia). Później rośnie wraz z dzieckiem i zanika około 8 roku życia. Ma funkcję immunologiczną. Jest jakby skanerem układu odpornościowego. Do niego trafiają bakterie, wirusy i alergeny, a on je zapamiętuje po to, by przekazać je dalej. Dzięki temu organizm uczy się, jak one wyglądają i uodparnia się na nie. Wszystko funkcjonuje dobrze do momentu, kiedy trzeci migdał intensywnie atakowany przez wirusy, bakterie i alergeny rozrośnie się za bardzo. Zwykle dzieje się to przy zmianie środowiska ze sterylnego oraz znanego organizmowi na nowy, pełen nowych wirusów i bakterii. Pierwszą taką zmianą w życiu młodego człowieka jest pójście do żłobka lub do przedszkola.
Trzeci migdał a …
Dlatego wtedy najczęściej pojawiają się objawy przerośniętego migdałka: częste infekcje i brak odporności. Ale oprócz tych najpopularniejszych dziecko może zacząć: chrapać, oddychać przez buzię, mieć bezdechy nocne, problemy ze słuchem czy nadmiernie się pocić. Dzieje się tak dlatego, że powiększony trzeci migdał poza swoją nadmierną czułością na bakterie, wirusy i alergeny zatyka trąbki słuchowe, otwory nosowe. Zatem dziecko gorzej słyszy i nie potrafi oddychać przez nos. A kiedy oddycha buzią, powietrze wpada nieogrzane i nieoczyszczone prosto do gardła, trzeci migdał jest w dużo większym stopniu narażony na bezpośredni kontakt z zanieczyszczeniami z atmosfery. W ten sposób maluch częściej choruje, a zaklęty krąg z katarami i infekcjami nigdy się nie kończy. Nie schłodzone jest także śródmózgowie, dlatego dziecko się poci i jest szybciej zmęczone. Przy takim długotrwałym stanie może dojść nawet do głuchoty, niedokrwienia mózgu i serca.
Konsekwencje zwlekania z diagnozą
Oczywiście wymienione powyżej skutki są dojść skrajne, choć nieodosobnione. Najpowszechniejszymi konsekwencjami zwlekania z pójściem do lekarza laryngologa są: brak odporności, ustny tor oddechowy (tzw. gapowaty wyraz twarzy), chrapanie i bezdechy nocne, obniżony próg słyszalności dźwięków (wszystko, co jest ciche nie jest słyszane przez dziecko), bóle głowy, problemy z zapamiętywaniem. Dlatego nie należy odkładać decyzji o wizycie w gabinecie laryngologicznym. To lekarz zdecyduje o sposobie leczenie (możliwe, iż farmakologia będzie wystarczająca), lecz objawowe kuracje (zazwyczaj antybiotykowe) jedynie na jakiś czas dają efekty. Po powrocie dziecka do przedszkola lub żłobka znowu odezwą się stare problemy zdrowotne. Należy zwalczyć przyczynę problemów.
Słuch z powiększonym trzecim migdałkiem
Z powiększonym trzecim migdałem słuch jest znacznie pogorszony. Tkanka chłonna całkowicie lub częściowo zatyka ujście trąbek słuchowych. Do dziecka nie docierają wszystkie dźwięki z otoczenia. Ma problem z wykonaniem zadania w przedszkolu, bo nie wie, co powiedziała pani. Uwaga słuchowa także nie rozwija się normalnie, bo kontakt ze światem dźwięków jest ograniczony. Czasem trwa to przez dłuższy czas. Dlatego warto już po zakończonej terapii laryngologicznej zawitać do naszego gabinetu na badanie uwagi słuchowej, by sprawdzić na jakim jest poziomie rozwoju. W razie konieczności można nadrobić ten czas za pomocą terapii A. Tomatisa i przygotować dziecko do dobrego startu w rzeczywistości szkolnej. Jednocześnie należy nadmienić, iż terapia uwagi słuchowej przy powiększonym trzecim migdale nie jest w pełni efektywna, ponieważ maluch tylko częściowo odbiera dostarczane mu dźwięki. Reszty poprostu nie słyszy.

M. Kozub, P. Główczyńska

Czy dziecko z zaburzeniem mowy może iść do szkoły?

Wrzesień to miesiąc zmian. Nowa szkoła, nowe otoczenie, nowi koledzy i koleżanki. Wszystko nowe. Tylko mowa coś nie chce się zmienić… I nadal jest niepoprawna. W głowie wielu rodziców pojawia się pytanie, czy ich pociecha powinna pójść do szkoły. Jednak, czy decyzja w tej sprawie na pewno należy do nich?
Decyzję o odroczeniu dziecka z zaburzeniami w danej sferze rozwoju od obowiązku szkolnego podejmuje dyrektor placówki po otrzymaniu odpowiedniej opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej. Pamiętajmy, że nie każde odstępstwo od normy musi powodować trudności w nauce. Nieprawidłowa artykulacja głoski nie oznacza, że dziecko na pewno nie powinno podejmować nauki szkolnej. W takim przypadku większość przedszkolaków nie poszłaby do szkoły z rówieśnikami. Wada wymowy wynikająca ze złych nawyków, słabej ruchomości narządów artykulacyjnych, wad zgryzu, czy niewłaściwych wzorców i nie mająca widocznego wpływu na rozwój dziecka, nie powinna być powodem do odraczania obowiązku szkolnego lub potrzeby kształcenia specjalnego. Inaczej sprawa wygląda w przypadku wad wymowy zakłócających swobodną komunikację, bądź zaburzeń mowy spowodowanych niedosłuchem, czy uszkodzeniami neurologicznymi. Pamiętajmy, że istotny jest rodzaj zaburzenia, jego nasilenie, wpływ na dziecko, zdolności poznawcze i sposób wyrażania emocji. To, czy nieprawidłowo realizowana jest jedna głoska, kilka, czy większość z nich oraz czym spowodowana jest wada. Czy dziecko ma trudności wyłącznie z artykulacją, czy także z rozumieniem wypowiedzi innych osób, dobieraniem słów, budowaniem zdań i koncentracją. Bardzo ważny jest stopień zrozumienia mowy dziecka przez otoczenie (nauczycieli, rówieśników i osoby obce).
Co powinniśmy zrobić, jeśli nie mamy pewności, czy nasz przedszkolak jest gotowy na podjęcie nauki szkolnej? Pierwszym krokiem jest rozmowa z wychowawcą przedszkolnym, który poinformuje nas, jak zaburzenie mowy wpłynęło na kontakt dziecka z rówieśnikami oraz postępy w nabywaniu nowych umiejętności. Jeśli otrzymamy niepokojące sygnały, kolejnym krokiem jest udanie się do poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu uzyskania odpowiedniej opinii. Ważny jest nie tylko stopień opanowania mowy, lecz także umiejętność swobodnego komunikowania się, zasób słownictwa i myślenie konkretno-wyobrażeniowe. Jeśli zaburzenie towarzyszące dziecku utrudnia procesy poznawcze, powoduje nieharmonijny rozwój intelektualny i zły stan psychiczny – dziecko otrzyma odpowiednią opinię pisemną wydaną przez poradnię. Wówczas powinniśmy napisać wniosek do dyrektora szkoły o odroczenie obowiązku szkolnego (wzór do nabycia w Internecie). Oznacza to kontynuowanie nauki przedszkolnej i przekroczenie progu szkoły w kolejnym roku.
Związek między zaburzeniem mowy, a wynikami w nauce zwykle szybko się ujawnia. Dzieci, które przejawiają problemy z mową, mogą mieć także trudności w czytaniu, pisaniu i rozumieniu poleceń. Przez to, że źle wymawiają głoski, to również źle je zapisują i źle odczytują. Zdarza im się zmieniać kolejność liter w wyrazie, przestawiać lub gubić całe sylaby. Trudności są szczególnie widoczne w pisaniu ze słuchu, głośnym czytaniu i opowiadaniu. Źle odczytany wyraz zmienia się w słowo o innym znaczeniu lub w ogóle nie ma znaczenia, przez co dziecko gubi sens wypowiedzi. Pojawiają się również liczne agramatyzmy. Dziecko z mową bezdźwięczną realizuje głoski dźwięczne, jako bezdźwięczne, co może zmieniać znaczenie słowa i przyczyniać się do błędów ortograficznych: domek=tomek, żyła=szyła, bułka=pułka itd.
Ogromne znaczenie ma także sfera emocjonalna. Uczeń ze znaczną wadą wymowy może być nierozumiany przez rówieśników, a co za tym idzie źle postrzegany lub nawet wyśmiewany. Brak pewności siebie wzmaga frustrację, niechęć do szkoły i złe zachowanie.
Pamiętajmy, że odpowiednio wcześnie podjęta terapia logopedyczna może zmniejszyć lub całkowicie zlikwidować wadę. Jest ona niezbędna i nie należy odkładać jej w czasie!

Wpływ alergii na wady wymowy

Zatkany nos, świszczący oddech, kaszel, katar, pokrzywka… Jednym słowem – ALERGIA. Pierwsze objawy mogą pojawić się już w pierwszych miesiącach życia dziecka, czyli wtedy, kiedy utrwalają się nawyki prawidłowego oddychania, ssania, połykania, czy żucia. Wszystkie te czynności mają ścisły związek z późniejszą artykulacją.
Dziecko, które ma stale niedrożny nos, wyrabia sobie nawyk oddychania przez usta. Jest wówczas bardzo podatne na choroby górnych dróg oddechowych, przerost migdałków podniebiennych oraz trzeciego migdała. To z kolei przyczynia się do powstawania stanów zapalnych ucha środkowego, osłabienia słyszenia, a co za tym idzie braku autokontroli słuchowej u dziecka oraz braku poprawnego odbioru dźwięków mowy. Jeśli dziecko niepoprawnie lub niewyraźnie słyszy głoski, może je deformować.
Stany zapalne górnych dróg oddechowych sprzyjają powstawaniu seplenienia międzyzębowego, czyli tendencji do wsuwania języka między zęby lub wargi. Widoczne jest to szczególnie przy wymowie głosek s, z, c, dz; sz, ż, cz, dż.
Wymowa międzyzębowa może także pojawić się w głoskach: ś, ź, ć, dź, t, d, n, a nawet r.
U dzieci oddychających przez usta, język ułożony jest płasko na dnie jamy ustnej. Umożliwia to swobodny przepływ powietrza. Przypomnijmy jednak, że jego prawidłowa pozycja (w czasie oddychania przez nos) to ułożenie „na górze” – przy podniebieniu. Język spoczywający na dnie jamy ustnej staje się mało ruchliwy. Dziecko ma trudności z uniesieniem go, co znacząco wpływa na realizację głosek, które tego wymagają (sz, ż, cz, dż, l, r). Zostają one całkowicie pomijane lub zdeformowane. Kolejnym problemem są trudności w połykaniu, a nawet żuciu pokarmu, który nie jest odpowiednio transportowany w kierunku zębów
trzonowych. Płaskie ułożenie języka i jego stałe napieranie na zęby przyczynia się do powstawania wad zgryzu – najczęściej zgryzu otwartego.
Nieprawidłowy sposób oddychania odbija się także na samopoczuciu i zachowaniu dziecka. Niedotlenione, bywa nerwowe i niespokojne. Może mieć trudności z koncentracją i nauką.
Stale obserwujmy naszego małego alergika. Prócz opieki medycznej, czy ortodontycznej, warto skonsultować się z logopedą, który pomoże wykształcić prawidłowe funkcje oddechowe, sposób połykania i żucia. Ponadto wzmocni mięśnie narządów artykulacyjnych i w razie potrzeby skoryguje istniejące wady wymowy.

Opieka logopedyczna w przedszkolu