Rola bajki w życiu dziecka. Pobudzanie wszechstronnego rozwoju dziecka poprzez czytanie bajek terapeutycznych

 

     Zabawa i fantazjowanie stanowią dla dziecka główny sposób nabywania nowych kompetencji[1]. Dziecko uczy się poprzez zabawę, dlatego bezpodstawne jest postrzeganie bawiącego się malucha przez pryzmat infantylności. Rola bajki jest więc w życiu dziecka istotnym elementem odkrywania codzienności. Osoba dorosła ma wiele wariantów na zdobycie nowej wiedzy. Może na przykład udać się do biblioteki, gdzie pozyska frapujące ją informacje. Wszystko jednak wymaga od dorosłego człowieka szeregu umiejętności, dzięki którym zdobywanie nowych doświadczeń – a zatem i wiedzy – nie stanowi źródła problemu. Dorosła osoba potrafi czytać, pisać, liczyć, dokonać selekcji, samodzielnie prognozować obszar, dzięki któremu będzie mogła pozyskać istotne dla niej informacje. „Dorosłe umiejętności zostały wyuczone, czasem z trudem, na przestrzeni wielu lat. Nie są wrodzone – dzieci nie przychodzą na świat z umiejętnością mówienia, rozumienia pojęć i dochodzenia do logicznych wniosków. Mimo to muszą się bardzo wiele nauczyć o świecie”[2]. Dzieci nabierają kompetencji poprzez formę, która jest im znana i na tyle nieskomplikowana, że często nie są świadome edukacyjnego charakteru swoich działań. Najprostszą i najbliższą formą zdobywania nowej wiedzy jest zabawa. Dzięki zabawie dziecko nie tylko nabiera podstawowych kompetencji społecznych, ale też doświadcza norm i prawideł obowiązujących w życiu realnym. Formą rozrywki dla dziecka jest poznawanie historii innych, często poprzez przekaz multimedialny lub w formie słuchowiska.

„Baśnie szybko stały się ulubioną lekturą dzieci, fascynacja trwa nieprzerwanie od pokoleń. Kochają je dzieci, ale także i dorośli sięgają po nie, by znowu w tej cudownej krainie odnaleźć radość, optymizm, wchłonąć jej poetyckość, która jest antidotum na pragmatyzm naszych czasów”[3]. Rzeczywistość zaprezentowana w baśniach powinna obrazować dziecku podstawowe prawidła oraz normy społeczne, dzięki którym będzie ono w stanie odnaleźć się w swoim własnym otoczeniu. Taki sposób przekazywania informacji umożliwi odbiorcy usystematyzowanie dotychczas nabytej wiedzy, dzięki czemu zyska uporządkowany obraz rzeczywistości. W życiu młodego człowieka, nabywającego poszczególnych kompetencji powinien panować przewidywalny ład, dzięki któremu kreowane jest poczucie bezpieczeństwa.

„Baśnie uczą wyrażać uczucia, nazywać je i uświadamiać sobie. […] Uwrażliwiają dziecko na walory estetyczne.[…] Dziecko uczy się, że warto przestrzegać nakazów, być dobrym […]”[4].

U małych dzieci zauważalne są również tendencje do przypisywania poszczególnym przedmiotom nieżyjącym różnego gatunku atrybuty życia. „[…] jego [dziecka] myślenie cechuje magiczność i naiwna wiara w możliwość dokonania się nagłej zmiany danego zjawiska, rzeczy. […] Bajki czarodziejskie zyskują ogromną popularność u dzieci w wieku od 4 do 9 lat. Świat przedstawiony w bajce jest prosty i mimo zawartej w niej symboliki i metafor zawiera jasne przesłanie: dobro zwycięża zło, pracowitość i uczciwość zostaje wynagrodzona itp”[5].

Istotną informację stanowią uprawnienia do działań biblioterapeutycznych. Otóż treści o charakterze terapeutycznym mogą odczytywać nawet sami rodzice dziecka. Książka terapeutyczna może stanowić przykładowo substytut bajki na dobranoc. Dodatkowo, jak nadmienia Doris Brett w swojej publikacji Bajki, które leczą z 1988 roku – opowiadania pomagają rodzicom. Często używane postaci rodziców w opowiadaniach zazwyczaj pełnią rolę rodziców idealnych – wysoce empatycznych i dobrze życzących dziecku. Rola rodziców w opowieściach może przynosić ukojenie nie tylko dziecku, ale też rodzicowi, który chociaż przez chwile może utożsamić się z postacią rodzica bajkowego, a więc poczuć się jako rodzic spełniony i idealny[6]. Same poruszanie problematycznych często dla rodzica treści ułatwia mu przepracowanie problemu z dzieckiem oraz pozwala uniknąć niekomfortowej sytuacji, jaką może być przekazywanie pociesze istotnych wartości.

Bajki, tak samo jak wiele innych czynników, wywierają na dziecku pewien wpływ przede wszystkim pobudzając jego wszechstronny rozwój. Bajka terapeutyczna:

• Ukazuje dziecku określone wzory postępowania;
• Nakreśla wybory moralne oraz dostarcza kontekstów, w świetle których człowiek dokonuje poszczególnych decyzji;
• Wskazuje motywy, którymi kierują się bohaterowie – ich tok rozumowania, podejmowane przez nich decyzje, wybory oraz ich konsekwencje;
• Umożliwia dziecku zidentyfikowanie się z bohaterem opowiadania, a co więcej pozwala na zestawienie przeżyć dziecka z postacią fikcyjną;
• Dostarcza dziecku wiedzy na temat podejmowania decyzji oraz wynikających z powyższego konsekwencji – wspomaga myślenie przyczynowo–skutkowe;
• Rozwija słownictwo dziecka;
• Uczy dziecko nazywania oraz rozpoznawania emocji;
• Wspomaga rozwój empatii.

Bajka terapeutyczna ma tak silny wpływ na dziecko ze względu na jego mały bagaż doświadczeń. Pociechy chłoną informacje, dodatkowo w szybkim tempie przyswajając zaprezentowane im sytuacje. Nieznajomość praw rządzących światem wiąże się z tym, że młody człowiek stykając się z dotychczas nieznanym mu, trudnym faktem, może zareagować obronnie – w taki sposób często rodzi się lęk przed nieznanym[7]. „Świat otaczający dzieci w wielu sytuacjach jest dla nich czymś nowym i nieznanym. Mali ludzie muszą nauczyć się w nim właściwie funkcjonować, odkryć rządzące w nim prawa oraz podporządkować go sobie. Bajka, w której miejsce akcji oraz perypetie bohaterów są podobne do życiowej sytuacji dziecka, powoduje odebranie i wykorzystanie w życiu zawartego w niej przesłania”[8]. Niezwykle istotną rolę odgrywa więc tutaj miejsce wydarzeń zaprezentowane w rzeczywistości bajkowej.

Warto zapoznać się z definicją określającą istotę bajki terapeutycznej, otóż „[bajki terapeutyczne] dotyczą zagadnień i problemów istotnych dla dzieci, trudnych dla nich emocjonalnie, takich jak na przykład pierwsze dni w przedszkolu czy szkole, wizyta u lekarza, pobyt w szpitalu, rozstanie z rodzicami, sytuacje kompromitacji: zmoczenia, łakomstwa lub spowodowanie zniszczenia i wiele innych”[9].

Bajki terapeutyczne zaliczają się do grupy bajek posiadających wspólne cechy. Takie cechy stanowią między innymi poniższe punkty.

• Odbiorca baśni odnajduje się w problematycznych sytuacjach głównego bohatera. Utożsamia się z nim i wraz z bohaterem dochodzi do obmyślania strategii czy też działania w obszarze zwalczania trudności. Wiek bohatera jest często zbliżony do wieku dziecka biorącego udział w terapii;
• Pozostałe wprowadzone postaci stanowią funkcję werbalizującą lęk. Pozwalają na przyjęcie innego sposobu postrzegania danego, problematycznego wycinka rzeczywistości. Powyżsi bohaterowie zachęcają główną postać opowiadania do podjęcia działań mających na celu niwelowanie problemu, wspierają go, zachęcają do optymistycznego myślenia;
• Miejsce rozgrywanej akcji powinno być zgodne ze znajomym dziecku obszarem. Nawet w przypadku, w którym obraz rzeczywistości tworzony jest na fundamencie fantastycznym – powinny panować weń prawidła obowiązujące w realnej rzeczywistości. W ten sposób dziecko będzie w stanie przetworzyć informacje zawarte w treści opowiadania, a tym samym odnieść je do swoich własnych poczynań i doświadczeń;
• Cała konstrukcja bajki oparta jest na metaforycznym ujęciu problematyki z którą boryka się odbiorca treści;
• Zastosowana jest metoda ekspozycji bodźców lękotwórczych oraz łączenie ich z pozytywnymi bodźcami – dochodzi tym samym do oswojenia słuchacza z lękiem oraz podjęciu zdystansowanej postawy;
• Poprawnie skonstruowana bajka nie powinna zawierać morału oraz pouczenia– dziecko powinno samodzielnie dojść do pewnych wniosków. Tylko powyższy stan rzeczy umożliwi młodemu człowiekowi pozbycie się negatywnych odczuć związanych ze swoimi ograniczeniami i trudnościami.
• Pozytywne zakończenie – bohater często nabywając nowych kompetencji znajduje rozwiązanie problematycznej sytuacji, a co więcej minimalizuje stopień powagi swoich wcześniejszych trudności[10].

Poniżej znajdują się cztery elementy, które zdaniem Marii Molickiej powinna posiadać bajka terapeutyczna.

• Główny temat – bohater opowiadania przeżywa trudne dla niego sytuacje, które w ostateczności wywołują swego rodzaju lęk. Bajka winna uściślać rodzaj uczuć, których doznaje bohater;
• Główny bohater – bohater ten powinien stanowić postać, z którą dziecko będzie miało szansę się zidentyfikować, może to być przykładowo dziecko, lub też zwierzątko. Główna postać pokonuje swoje trudności przy pomocy innych postaci, którymi mogą być ludzie, zwierzęta, przedmioty o charakterze czarodziejskim, lub zwyczajne przedmioty bez magicznych mocy. Postaci te służą do zracjonalizowania problemu, z którym w danym momencie boryka się główny bohater bajki. Dodatkowo owi „pomocnicy” uczą adekwatnych sposobów na rozwiązanie jakiegoś problemu czy też rozładowanie napięcia emocjonalnego, które towarzyszy podczas przeżywania trudności. Rezultatem takiego mechanizmu jest wzbudzenie w bohaterze wiary we własne umiejętności oraz pozytywne postrzeganie siebie samego. Każda bajka kończy się pozytywnym rozwiązaniem trudności, a tym samym oswobodzeniem bohatera z wcześniej przeżywanego lęku. Dodatkowo główna postać zyskuje nowe umiejętności, które będzie mogła wykorzystać w przyszłości podczas radzenia sobie z trudnymi emocjonalnie sytuacjami;
• Inne wprowadzone postaci – są to przedmioty czy zwierzęta, które zaczynają ożywać. Celem powyższego zabiegu jest zwerbalizowanie strachu oraz nauka adekwatnych sposobów zachowania wobec określonego problemu. Dodatkowo powyższe postaci kreują nastrój pełen miłości, bezpieczeństwa, spokoju, serdeczności oraz zrozumienia. Pomagają głównej postaci nazwać swoje obawy jak i określić źródło swojego lęku;
• Tło opowiadania – akcja bajki powinna rozgrywać się w miejscu, które jest znane dziecku, a u postaci bajkowych ów miejsce winno wywoływać pozytywny nastrój[11].

Joanna Tomaszewska-Kołyszko – autorka bajek terapeutycznych, zwróciła uwagę na warunki, jakie powinna spełnić dobra książka terapeutyczna. Pojęcie „dobra” można tutaj rozpatrywać w kontekście – przynosząca oczekiwane rezultaty, bądź przyczyniająca się do ich uzyskania. Według powyższej autorki dobra opowieść edukacyjna, psychoedukacyjna czy psychoterapeutyczna powinna mieć ciekawą dla odbiorcy narrację, bowiem nudna historia może przynieść w rezultacie odwrotny do pożądanego skutek, co gorsza zniechęcając młodego odbiorcę do praktykowania tego typu terapii. Dodatkowo, nawet najbardziej fantastyczna oraz rozbudowana opowieść, której fabuła rozgrywa się w magicznym miejscu, powinna mieć wiarygodne podłoże psychologiczne oraz społeczne – podsumowując – różnego rodzaju odchyły od norm społecznych, takie jak na przykład bicie, kopanie, krzywda, powinny być przedstawiane w negatywnym wydźwięku. Przekaz w tego typu literaturze powinien propagować właściwe wzorce oraz relacje międzyludzkie oraz uwzględniać panujące normy społeczne. Autor bajki terapeutycznej winien „uzbroić” bohaterów opowiadania w gotowość do rozmowy o przeżywanych przez nich emocjach. Dodatkowo owe emocje nie mogą być nacechowane i określane mianem dobrych lub złych. Opowieści terapeutyczne mają na celu wzmacnianie u ich odbiorcy poczucia sprawczości. Do rozwiązania poszczególnych problemów niezbędne jest zaangażowanie głównego bohatera – nie warto jednak rezygnować z postaci pomocniczych, które w jakimś stopniu przyczyniają się do rozwiązania trudności, natomiast warto pamiętać o tym, iż to właśnie główna postać opowiadania ostatecznie radzi sobie z rozwikłaniem napotkanych przez niego problemów. Powyższe zasady zostają naruszone, podczas gdy dziecko zostaje samo z trudną dla niego sytuacją bez uzyskania wsparcia ze strony osób dorosłych. Dziecko nie powinno również rozwiązywać sytuacji, które w rzeczywistości powinny zostać rozwikłane przez osobę dorosłą – nie może ono przyjmować roli rodzinnego wybawcy, ponieważ stanowiłoby to zbyt duży ciężar dla młodego człowieka (spowodowany zbyt dużym obciążeniem psychicznym związanym z brakiem dojrzałości na poprawne wyjście z problematycznej sytuacji). Zasady wcześniej przytoczone są również łamane w przypadku, gdy dziecko jest zmuszone do udzielenia wsparcia emocjonalnego któremuś z rodziców, lub co gorsza – ponosić za niego w mniejszym bądź większym stopniu odpowiedzialność. W bajce nie mogą zostać przedstawione niewłaściwe wzorce komunikacji, prowadzące w ostateczności do postrzeganie przez dziecko słuszne osiąganie celu przy użyciu metody manipulacji, zastraszania, okłamywania, zmuszania, piętnowania. Bohater opowiadania walczący z przeciwnościami nie może być wyśmiewany przez inne postaci uczestniczące w fabule. Ostatecznie bajka nie powinna wspierać metod wychowawczych, które oparte są na karze, przemocy i lęku[12].

Do rodzajów bajek terapeutycznych zalicza się: relaksacyjne, psychoedukacyjne, pychoterapeutyczne[13].

Każdy z wymienionych rodzajów jako cel określa różny od siebie obszar. Bajka relaksacyjna ma na celu uspokojenie i wyciszenie dziecka. Odgrywa również istotną rolę w kreowaniu się poczucia bezpieczeństwa. Ma znaczenie w inspirowaniu do podejmowania przez dziecko kreatywnych poczynań. Istotnym elementem podczas realizacji powyższej formy terapii jest odpowiednie wyciszenie uczestnika przed odczytaniem treści fabuły. Bohaterowie tego typu bajek są przedstawicielami świata zwierzęcego lub roślinnego. Ich działanie powinno wzbudzać w dziecku poczucie ulgi i ukojenia. Wprowadzenie do świata fantazji polega na swego rodzaju afirmacji, dzięki której dziecko zachęcane jest do wyobrażania sobie bodźców słuchowych i wzrokowych. Przekaz takiej formy bajki można dodatkowo wzbogacić o elementy muzykoterapii, umożliwiającej słuchaczowi osiągnięcie stanu odprężenia w stosunkowo szybkim czasie. Istotną rolę odgrywa głos osoby odczytującej opowiadanie. Powinien być on bowiem stonowany i spokojny. Zaleca się unikanie gwałtownej intonacji oraz głośnego natężenia głosu. Stosowanie przez lektora przerw w adekwatnych miejscach, pozwala dziecku na zwizualizowanie poszczególnych treści. Dzięki temu uczestnik będzie coraz bliższy osiągnięcia stanu odprężenia. Czas trwania opowieści nie powinien przekraczać siedmiu minut. Zbyt zawiła i skomplikowana fabuła może przynieść odwrotny do zamierzonego efekt. Podsumowując „Celem tego typu bajek jest odprężenie i uspokojenie, oparte są na wizualizacji uaktywniającej wyobraźnię oraz przyczyniającej się do pobudzania określonych stanów emocjonalnych. Ich struktura wynika z założeń treningu autogennego Schulza, bo – jak wykazały badania – właśnie połączenie techniki relaksacyjnej Schulza z wizualizacją daje najlepsze efekty w szybkim obniżeniu napięcia u dzieci, które w wieku przedszkolnym i szkolnym nie potrafią radzić sobie z emocjami. Bajki relaksacyjne mogą być stosowane przed, w trakcie lub po stresujących wydarzeniach”[14].

    Bajka psychoedukacyjna ma za zadanie zapewnić dziecku szeroki wachlarz możliwości rozwiązywania określonych problemów oraz wskazać na nowe, pożądane wzory postępowania. Poszerzenie samoświadomości dziecka pozwoli mu na zniwelowanie swojego poczucia lęku oraz podejmowanie racjonalnych działań. Taki rodzaj bajki ma na celu podkreślenie istoty relacji, jaką stanowi przyjaźń. Pomaga zrozumieć dziecku, że prawidłowe podtrzymywanie kontaktów interpersonalnych umożliwi mu poprawne funkcjonowanie w życiu społecznym. Wskazuje na korzyści wynikające z podejmowania interakcji społecznych, a tym samym ułatwia dziecku bezkolizyjne przejście jego własnego procesu socjalizacji. Taki rodzaj bajki można zastosować w dwóch przypadkach. Pierwszym z nich jest profilaktyka – w zakresie przyszłościowego uniknięcia problematycznej sytuacji; drugi natomiast stanowi zwalczanie obecnego już problemu. Dziecko zachęcane jest do zilustrowania przeżywanych emocji

     Ostatni rodzaj bajek stanowi bajka psychoterapeutyczna. Powyższa opcja konstytuuje dla dziecka źródło ukojenia w zakresie niwelowania negatywnych odczuć, takich jak na przykład lęk, poczucie wstydu czy też na przykład złości. Zalecany jest dla dzieci w wieku 4–9 lat. Fabuła bajki powinna być złożona i wielowątkowa. Taki rodzaj bajki pozwoli dziecku na przygotowanie się do przyszłościowej konfrontacji z problemem oraz zachęci je do podjęcia działań mających na celu prawidłowe funkcjonowanie w życiu społecznym „W przypadku bajek psychoterapeutycznych ważny jest sposób, w jaki bohater radzi sobie z trudną sytuacją. Korzystne jest pokazanie nie szybkiego rozwiązania wraz z licznymi niepowodzeniami. Istotne jest opracowanie tzw. Strategii łączącej problem i rezultat […] Celem bajek psychoterapeutycznych jest zastępcze zaspokojenie potrzeb i dowartościowanie dziecka, danie wsparcia poprzez zrozumienie i akceptację, przekazanie odpowiedniej wiedzy o sytuacji lękotwórczej, a także wskazanie sposobu poradzenia sobie z nią”[15].

Mianem bajek terapeutycznych możemy określić bajki, które definiowane są jako „historie niezwykłe, świadomie tak skonstruowane i napisane, by dzieci odnajdywały w nich cząstkę siebie, swoich uczuć, emocji, konkretnych problemów, z którymi się borykają. Młodzi i najmłodsi czytelnicy [...] mogą utożsamić się z bohaterem i przeżyć z nim daną historię, pozostając w bezpiecznym miejscu, nierzadko w ramionach mamy lub taty”[16] – zatem bajka terapeutyczna powinna zawierać element codzienności dziecka. W ten sposób odbiorca jest w stanie utożsamić się z którymś z bohaterów lub też porównać zapisaną historię ze swoją. Dodatkowo warto nadmienić, iż miejsce, w którym odczytywana jest bajka, stanowi również istotę efektywności terapii. Dziecko, słuchające opowieści, powinno mieć poczucie bezpieczeństwa, a dzięki temu prezentować aktywną w terapii postawę. Forma zapisu bajki terapeutycznej powinna być jak najprostsza w przekazie, zatem niewskazane jest tworzenie powyższej, bazując na metodzie wierszowania. Dziecko po wysłuchaniu treści opowiadania powinno zrozumieć, że jego problematyczna sytuacja wcale nie jest powodem do wstydu, a wręcz przeciwnie – jest zupełnie normalna. Tym sposobem dziecko odbudowuje poczucie własnej wartości, a tym samym jest bliżej osiągnięcia celu, jakim jest samoakceptacja.

 

Barbara Jarczok

O rozwoju umiejętności społecznych w wieku przedszkolnym  

Od chwili narodzenia człowiek żyje wśród ludzi, uczy się od nich zachowań, jest od nich zależny, ulega pewnym wpływom i modelowaniu, przygotowuje się do życia w społeczności. W pierwszym okresie to matka, ojciec – rodzina kształtuje dziecko, jako istotę społeczną. W rodzinie dziecko zdobywa wiedzę o świecie
i spotyka się z pożądanymi wartościami i normami kształtującymi osobowość i zachowanie.

Przedszkole to dla małego dziecka teren zdobywania nowych doświadczeń społecznych i umiejętności poprzez kontakty z rówieśnikami, nauczycielami i innymi osobami dorosłymi.

Zdaniem psychologów umiejętności społeczne przedszkolaka rozwijają się  w oparciu o samokontrolę emocjonalną, komunikację werbalną i empatię.

Dość łatwo zauważyć że dzieci w wieku przedszkolnym cechuje  zmienność uczuciowa oraz wyrazistość emocjonalna. Szybko przechodzą one  np. od płaczu do śmiechu, takie emocje jak gniew, wstyd, radość, niechęć przejawiają się bardzo wyraźnie. Dzieje się tak dlatego,  ponieważ dzieci w tym okresie  nie potrafią jeszcze maskować swoich emocji. W zachowaniu dziecka, uzewnętrzniają się one w ruchach, gestach, słowach  a przede wszystkim w jego  zabawie z rówieśnikami. Dziecko dzięki  kontaktom z rówieśnikami pobudza swój rozwój społeczny i emocjonalny, zdobywając różne  nowe doświadczenia  zaczyna  coraz lepiej rozumieć  własne emocje i innych ludzi.

W ujęciu psychologicznym  nabywa  ono tzw. umiejętności zaradczych czyli zdolności regulowania ekspresji emocji, które umożliwiają  mu nawiązywanie  pozytywnych kontaktów z innymi dziećmi i osobami  dorosłymi. Zdobyte umiejętności wyrażania emocji pozwalają dziecku także  na wpływanie i na manipulowanie zachowaniami i uczuciami  innychnp. poprzez  płacz, przytulanie, przymilanie.Jeśli chodzi oempatię, to najkrócej mówiąc, jest to zdolność rozumienia i  wczuwania się w uczucia innych. Zależy w dużej mierze od doświadczeń dziecka, rozwoju poznawczego i językowego.

Początkowo małe dzieci nie mając wielu doświadczeń zabaw z rówieśnikami obserwują ich bawią się samodzielnie - równolegle obok innych. Jednak około czwartego roku życia, dzieci chcą, aby osoby z otoczenia również się z nimi bawiły.

Zabawy pełnią znaczącą rolę w życiu dziecka i stanowią jedyną w swoim rodzaju okazję do nawiązywania i rozwoju kontaktów społecznych z rówieśnikami, a doświadczenia wynoszone z  działalności zabawowej są najtrwalsze.

W przedszkolu dziecko ma wiele okazji do bogacenia różnorodnych doświadczeń podczas zabaw swobodnych i organizowanych przez nauczyciela Dostosowuje się do norm i zasad grupowych, uczy się zachowań akceptowanych społecznie Dla rozwoju społecznego dziecka w okresie przedszkolnym szczególnie ważne i cenne są różnorodne zabawy w role.

 W zabawach tematycznych np.  „W sklep”, „W dom”, „U fryzjera” dziecko naśladuje pracę ludzi, ich zwyczaje i zachowania, poznaje i kreuje role społeczne

Przedszkolak w naturalny dla siebie sposób w zabawie wciela się w różne kreacje. Aktywność tego typu pozwala, jak żadna inna,  poznać istotę roli i reguły z nią związane. Malec w trakcie zabawy narzuca sobie pewne zasady, które w pewnym stopniu je ograniczają. Tak naprawdę cała zabawa podporządkowana jest regułom, które ustanawia nikt inny, jak samo dziecko. Przedszkolak  postawiony w sytuacji problemowej nieświadomie przekształca ją w zabawę. Ponieważ jest ona dla niego  naturalną formą działalności, dlatego też łatwiej sobie z nią radzi. Podczas zabawy dziecko uczy się rozumieć uczucia swoje i innych oraz kontrolować swoje zachowania.

Istotne dla rozwoju  społecznego dziecka jest również  to, że dzieci wcielają się w różne „role zgodne z płcią”. Dziewczynki najczęściej bawią się lalkami, naśladują panie nauczycielki lub matki. Chłopcy zaś lubują się w samochodach, udają strażaków lub policjantów.

Okazją do budowania systemu wartości jest kontakt z literaturą. Słuchanie baśni, opowiadań i wierszy oraz różnorodne zabawy inspirowane literaturą np. zabawa w teatr, zabawy dramowe, służą bogaceniu przeżyć dziecka, wyrażaniu emocji i pogłębianiu jego wrażliwości na innych.

Podejmowane prace plastyczne w małych grupach, zespołowe zabawy np. konstrukcyjne u pięciolatków uczą współdziałania i współpracy, odpowiedzialności za wspólny cel.

Sprzątając zabawki w przedszkolu dziecko  uczy się odpowiedzialności za wspólną własność, czystość, ład i porządek.

Zabawa z rówieśnikami niesie za sobą także  inne wartości bardzo ważne w rozwoju dziecka.  Dziecko szuka swojego miejsca w grupie, uczy się poznawać siebie i swoje możliwości.

Obserwując grupę bawiących się dzieci można zauważyć, ze uczą się od siebie wielu różnego typu zachowań. Pomaga im to w przystosowaniu do życia w społeczeństwie , przestrzegania ustalonych norm i zasad.

 

 

Jak chwalić dziecko?

1. Pochwały muszą być skierowane na konkretne zachowania,

nie stosuj pochwał ogólnych

2. Nagradzaj dziecko za dobre zachowanie

3. Chwal każdy mały kroczek dziecka ku pożądanemu zachowaniu

4. Próbuj "wyłapać" dobre zachowanie u dziecka i chwal je

5. Pochwal dziecko, kiedy zaprzestało negatywnego zachowania